پُــل آزمــایـــش

قسمت اول

مجموعه سؤالاتى وجود دارد که فقط اختصاص به نوجوان‏ها و جوان‏ها ندارد؛ بلکه بزرگ‏ترها نیز گاهى با آن دست و پنجه نرم مى ‏کنند. یکى از آن مجموعه سؤالات که در ذهن بسیارى از مردم وجود دارد و حل آن در شناختن اکثر مسایل اعتقادى مؤثر است این است که: خداوند متعال با آن رحمت، لطف و کرم بى ‏کران خود، این عالم را آفریده و به مخلوقات نیز نعمت‏هاى فراوانى عطا فرموده است، اما در این میان، بلاهایى مانند سیل و زلزله پیش مى ‏آید که در آن‏ها انسان‏هاى بى ‏گناهى از بین مى ‏روند و به سختى ‏هایى مبتلا مى ‏شوند؛ این بلاها چگونه با آن رحمت، مهربانى و با حکمت و به بیان دیگر با عدل خداوند سازگار است؟ این یکى از سؤالاتى است که عمومیت دارد؛ سؤال دیگر این است که: خداى متعال انبیاء را براى هدایت مردم مبعوث فرمود و هدف او این بود که مردم به برکت ارشادات انبیاء، راه صحیح را پیدا کنند، رفتار انسانى معقولى داشته باشند، جامعه سالمى را بسازند و در رفاه و خوشى و سعادت زندگى کنند، انبیاء هم با تمام توانشان در این راه کوشش کردند، ولى چرا همه انبیاء با مشکلات فراوانى مواجه مى‏ شدند و در بسیارى از موارد نیز مورد اهانت، ضرب و شتم، زندان و حتى کشته شدن قرار مى‏ گرفتند. قرآن به کشتن انبیاء اشاره کرده و مى ‏فرماید: «وَ قَتْلهُمُ الْأَنْبِیاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ». چرا خداوند انبیاء را براى هدایت، بر مردم مسلط نکرد تا شکنجه و آزارى نبینند و چرا مردم با همه انبیاء مخالفت کردند؟ چرا خداوند اجازه مى ‏دهد به اوصیاء و اولیاء خدا توهین شود. حتى حضرت سیدالشهداءعلیه‏ السلامبه مصیبت‏هایى گرفتار شدند که نمونه ‏اش را در تاریخ بشریت نمى ‏توان پیدا کرد. این سؤال‏ها را باید با حل یک مسأله اعتقادى پاسخ گفت، مسأله‏ اى که قرآن بر آن خیلى تکیه کرده و آن را به صورت‏هاى مختلف بیان فرموده است، و آن مسأله امتحان، آزمایش، فتنه و ابتلاء است. این مفهوم در قرآن با الفاظ متعددى بیان شده که در ابتدا، براى فهم آن‏ها اشاره‏ اى کوتاه مى ‏کنم. آن چه ما در فارسى به نام «آزمایش» مى‏ نامیم قرآن در مورد آن به چند واژه اشاره کرده است که «ابتلاء»، «بلا»، «فتنه» و «تمحیص» از جمله آن‏هاست. یکى از آیاتى که در مورد آزمایش با تعبیر «فتنه» وارد شده، این است که: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ»، آیا مردم چنین پنداشته ‏اند، همین که بگویند ما ایمان آوردیم، رها مى ‏شوند و مورد فتنه و آزمایش قرار نمى ‏گیرند. این سؤال را استفهام انکارى مى ‏گویند؛ یعنى از نحوه سؤال پیداست که جوابش منفى است. در آیات دیگرى نیز مى ‏فرماید: «أَنما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ»، اموال و فرزندان شما، فتنه هستند؛ یعنى وسیله آزمایش‏ اند و هم چنین مى‏ فرماید: «وَ نَبْلُوَکُمْ بِالشَّرِّ وَ الْخَیْرِ فِتْنَةً»، ما شما را با خوشى ‏ها و ناخوشى‏ ها مى ‏آزماییم. محققین اهل لغت نیز اصل «فتنه» را به معناى داغ کردن و در نهایت به هر نوع زحمت ‏دادن و گرفتار کردن دانسته‏ اند. به هر حال لازمه آزمایش، گرفتار شدن و درگیر شدن با کارهاى سخت و دشوار است، تا آن‏جا که قرآن در آیاتى هدف از آفرینش را آزمایش و امتحان معرفى کرده است و مى ‏فرماید: «الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أَیُّکُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»، خدا مرگ و زندگى را براى اینکه شما را بیازماید آفرید، تا مشخص شود کدام نیکوکارترید. آیات دیگرى نیز در سوره کهف است که مى ‏فرماید: «إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَى الْأَرْضِ زِینَةً لَها لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»؛ یعنى آنچه در روى زمین هست، از جاذبه‏ هایى که وجود دارد و زینت‏هایى که خدا روى زمین قرار داده، براى این است که مردم را به آن‏ها بیازماید.

مفهوم آزمایش در قرآن به صورت‏هاى مختلف ذکر شده و از سنت‏هاى مؤکد، عام و استثناناپذیر خداوند است. در این‏جا باید یادآور شد که آزمایش‏هاى خداوند خیلى پیچیده‏ تر از آزمایش‏هاى ما انسان‏هاست، آزمایش‏هاى انسانى در یک مورد خاص و براى یک هدف مشخص صورت مى ‏گیرد، ولى آزمایش‏هاى الهى چندین هدف را دنبال مى ‏کند. گاهى دو گروه را به وسیله یک‏دیگر آزمایش مى ‏کند و گاهى چندین نفر را به وسیله یک‏دیگر آزمایش مى ‏کند؛ «لِیَبْلُوَا بَعْضَکُمْ بِبَعْضٍ». علت انتخاب این موضوع اهمیت ویژه آن است که اولاً، بسیارى از مسایل فکرى و اعتقادى به حل آن بستگى دارد. دوم این‏که بسیارى از قضایایى که در تاریخ واقع شده، به‏ خصوص از صدر اسلام تاکنون، با تحلیلى خداشناسانه و با بینش توحیدى پاسخ داده شود و سوم این که بتوانیم وظیفه خود را در مقابل این سنت عظیم و پیچیده الهى بشناسیم. پیچیدگى آزمایش‏هاى الهى از آزمایش‏هاى انسانى خیلى بیشتر است، ما باید خود را آماده کنیم و براى سربلندى در آزمایش الهى از آزمایش‏هاى گذشته خداوند عبرت بگیریم که قدم بزرگ موفقیت در همین عبرت‏ پذیرى است.

ادامه دارد...!!!

پی نوشتها :

*  از بیانات آیت الله العظمی محمدتقی مصباح یزدی - قم ـ حسینیه شهدا – شب هشتم محرم 1427

  نساء، 155

  عنکبوت،2

 انفال، 28

 ملک، 2

  کهف،  7

این الطالب بدم المقتول بکربلا ؟!

خدایا در ظهور منتقم خون حسین سلام الله علیهما تعجیل فرما

گروه اینترنتی انتظار یار